অৱবাহিকা Basin কি?
নৈৰ দুয়োপাৰৰ যি ভূমিভাগৰ পৰা পানী আহি নৈত পৰেহি তাকে ‘অৱবাহিকা অৱবাহিকা Basin’ বোলা হয়। বৰষুণ, তুষাৰপাত আদিৰ ফলত মাটিত জমা হোৱা পানীৰ কিছু অংশ বৈ গৈ নদী আদিত পৰেগৈ । এইদৰে যি অঞ্চলৰ পৰা পানী নৈলৈ বৈ যায়, সেই অঞ্চলটোকে নৈখনৰ অৱবাহিকা Basin বোলা হয়। উত্তৰ ভাৰতৰ গংগা নদীৰ উৎপত্তিস্থলৰ পৰা নদীখনৰ মোহনালৈকে জুৰি থকা গংগা নদীৰ অৱবাহিকা নামেৰে জনাজাত। একেদৰে আমাজন নদীৰ পৰা দক্ষিণ আমেৰিকাৰ উত্তৰ-পূব অঞ্চলক আমাজন অৱবাহিকা বুলি কোৱা হয়।
প্ৰাকৃতিক ভূগোলত চাৰিওফালে পৰ্বত বা ওখ ভূভাগেৰে আবৰা চাপৰা ভূভাগ বা উপত্যকাবোৰকে অবৱাহিকা বোলা হয়। মধ্য আফ্ৰিকাৰ কংগো আৱবাহিকা এনে ধৰণৰ অৱবাহিকা ।
ভূতত্ত্বতো অৱবাহিকা শব্দটোৰ ব্যৱহাৰ আছে। ভূতত্ত্বত আৱবাহিকা বুলিলে এনে এটি অঞ্চল বুজায় য’ৰ শিলাস্তৰ চাৰিওফালৰ পৰা মাজৰ ফাললৈ ক্ৰমশঃ এঢলীয়া। পেৰিছ অৱবাহিকা বা লণ্ডন অৱবাহিকা এনে অৱবাহিকাৰ উদাহৰণ।
কেতিয়াবা ভূতত্ত্বকৰ বিস্তীৰ্ণ অৱনমিত স্থান কিছুমানকো অৱবাহিকাৰ আখ্যা দিয়া হয়। কোনো হ্ৰদ, সাগৰ বা মহাসাগৰলৈ ভূভাগৰ যিমান ঠাইৰ পৰা পানী আহে সেই গোটেইখিনি ঠাইকে সেই হ্ৰদ, সাগৰ বা মহাসাগৰৰ অৱবাহিকা বোলা হয়।
অৱবাহিকা—এই শব্দটি শুনিলেই আমাৰ মনত এক বিশেষ দৃশ্যৰ সৃষ্টি হয়। ধৰি লওক, এটা বৃহৎ জলাশয়ৰ পৰিসৰ য’ত পানী পৰিসঞ্চাৰ আৰু ভূমিৰ বৈচিত্রৰ এক গুরুত্বপূর্ণ মিলন ঘটে। আজি আমি আলোচনা কৰিবো “অৱবাহিকা”ৰ বিৱৰণ আৰু ইয়াৰ ভূমিতল আৰু জলবায়ুৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব সম্পৰ্কে।
অৱবাহিকাৰ প্ৰকাৰ আৰু বৈশিষ্ট্য
১. নদী অববাহিকা:
নদী অববাহিকা হৈছে এক বৃহৎ এলাকা য’ত এক বিশেষ নদী আৰু তাৰ উপনদীবোৰৰ পৰা পানী সংগ্ৰহ হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, গঙ্গা নদীৰ অববাহিকাৰ পৰা ব্ৰহ্মপুত্ৰ, যমুনা, আৰু অন্যান্য উপনদীসমূহ পানী সংগ্ৰহ কৰে। এই প্ৰকাৰৰ অৱবাহিকা সাধাৰণতে সৰ্বাধিক বিস্তৃত আৰু সম্প্ৰসাৰিত হয়।
২. উপসাগৰ অববাহিকা:
এই প্ৰকাৰৰ অৱবাহিকা সাধাৰণতে সাগৰ অথবা সাগৰৰ এটি অংশৰ সন্নিহিত অঞ্চলৰ সৈতে সংযুক্ত থাকে। মেছিডোনিয়া আৰু সমুদ্ৰ পৃষ্ঠৰ পৰা পানী সংগ্ৰহ হয়।
৩. খাল অববাহিকা:
খাল অৱবাহিকা সাধাৰণতে সৰু পৰিসৰৰ হয় আৰু বৰ্ষা আৰু অন্যান্য বৃষ্টিপাতৰ সময়ত পানী সংগ্ৰহ কৰে। এই প্ৰকাৰৰ অববাহিকা খুবেই স্থিতিশীল নহয় আৰু জলবায়ুৰ সলনিৰ পৰা অধিক প্ৰভাৱিত হয়।
অৱবাহিকাৰ ভূমিতল আৰু জলবায়ু
১. ভূমিতল আৰু পৰিসীমা:
অৱবাহিকাৰ ভূমিতল পৰিসীমা সাধাৰণতে যথেষ্ট বিস্তৃত। এটা নদীৰ অববাহিকা প্ৰায় ২০,০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ পৰ্যন্ত বিস্তাৰিত হৈ থাকে। ভূমিতলৰ গঠন আৰু উচাই পৰিসৰে মাটিৰ গঠন আৰু জলপ্ৰবাহৰ গতিত এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
২. জলবায়ু:
অৱবাহিকাৰ জলবায়ু বিশেষভাৱে মৌসুমী বৃষ্টিপাতৰ সৈতে সম্পর্কিত। উষ্ণ অথবা ঠাণ্ডা মৌসুমৰ সময়ত বৃষ্টিপাতৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি পায়। উপনদী আৰু নদীসমূহৰ জলবায়ু পৰিসৰ, জলসঞ্চয় আৰু সেচৰ অভ্যাস প্রভাৱিত কৰে।
৩. পরিবেশ আৰু বাস্তুসংস্থান:
অৱবাহিকাৰ বাস্তুসংস্থান খুবেই বৈচিত্রপূর্ণ। ইয়াত বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীসমূহ বাস কৰে। নদী অববাহিকা, বিশেষকৈ, জলজ উদ্ভিদ আৰু মাছৰ বাবে এক মহত্বপূর্ণ স্থান। সেউজীয়া বনাঞ্চল আৰু জলাশয় অববাহিকাৰ পৰিসৰৰ অংশ হোৱাৰ বাবে ই পৰিৱেশৰ এক অঙ্গ হ’ল।
অৱবাহিকাৰ পৰিচালনা আৰু পৰিবেশ
১. জলসঞ্চয় আৰু পৰিচালনা:
অৱবাহিকাৰ সঠিক পৰিচালনা অত্যন্ত গুৰুত্বপূর্ণ। নদী অববাহিকা আৰু উপসাগৰ অৱবাহিকাৰ সঠিক পানী সঞ্চয় আৰু বিতৰণ পৰিকল্পনা কৰা হয় যেন স্থানীয় কৃষি আৰু জনজীৱনৰ বাবে যথেষ্ট জল উপলব্ধ থাকে।
২. প্ৰদূষণ আৰু পৰিবেশীয় প্ৰভাৱ:
অৱবাহিকাত প্ৰদূষণ এক গুৰুত্বপূর্ণ সমস্যা। নদী আৰু অন্যান্য জলাশয়ত কেমিকেল, প্লাষ্টিক আৰু অন্যান্য দূষিত পদাৰ্থৰ সংমিশ্ৰণ হয়। ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৰিৱেশ আৰু জনজীৱনলৈ প্ৰভাৱিত কৰে।
৩. পৰ্যটন আৰু আৰ্থিক উপকাৰিতা:
অৱবাহিকা পৰ্যটনৰ বাবে এক উৎকৃষ্ট স্থান হ’ব পাৰে। ইয়াৰ সৌন্দৰ্য আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদ আকৰ্ষণীয় স্থানৰূপে পৰ্যটকৰ আগ্ৰহ বৃদ্ধিত সহায় কৰে।
FAQ:
১. অববাহিকা কেনেকৈ গঠন হয়?
অৱবাহিকা গঠন হয় পৃষ্ঠৰ জলবায়ু, ভূমিতলৰ বৈশিষ্ট্য, আৰু নদীসমূহৰ পানী সঞ্চয়ৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ ফলত।
২. অববাহিকাৰ কি ভূমিকা থাকে?
অৱবাহিকাৰ ভূমিকা হৈছে পানী সঞ্চয়, জলবায়ু নিয়ন্ত্ৰণ, আৰু পরিবেশ সুরক্ষা।
৩. অববাহিকা আৰু জলবায়ু কেনেকৈ সম্পৰ্কিত?
অৱবাহিকাৰ জলবায়ু বৰ্ষা আৰু বৃষ্টি পৃষ্ঠৰ পৰিমাণ, আৰু মৌসুমী পৰিবৰ্তনৰ সৈতে সম্পর্কিত।
৪. অববাহিকাৰ পৰিচালনা কেনেকৈ কৰা হয়?
অৱবাহিকাৰ পৰিচালনা পানী সঞ্চয়, প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ, আৰু পৰিবেশ সংৰক্ষণৰ মাধ্যমে কৰা হয়।
You May Like:
উপসংহাৰ
অৱবাহিকা Basin হৈছে পৃথিৱীৰ এক অত্যন্ত গুৰুত্বপূর্ণ অংশ। ইয়াৰ ভূমিতল, জলবায়ু, আৰু পৰিবেশীয় ভূমিকা প্ৰকৃতির এক অমূল্য সৃষ্টিৰ অংশ। সঠিক পৰিচালনা আৰু সংৰক্ষণৰ মাধ্যমে, এই প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ সুবিধা আমাৰ জীৱনলৈ সৰু পৰিসৰত বহুত উপকাৰি। অৱবাহিকাৰ গঠন, পৰিচালনা, আৰু সংৰক্ষণত আমাদের সজাগ থাকাটো অত্যন্ত প্ৰয়োজনীয়।
